مقام معظم رهبری، با تمییز هوشمندانه مختصات یک توافق خوب برای ایران با آنچه که آمریکایی‌ها از عبارت توافق خوب ایفاد می‌کنند؛ توافق مد نظر مقامات کشور را عزتمندانه، منصفانه و مطابق با مصالح و منافع ملی توصیف کردند.
مقدمه
حضرت آیت الله خامنه ای (مد ظله العالی)، رهبر معظم انقلاب اسلامی در آستانه شروع آخرین دور از مذاکرات جامع هسته ای در وین اتریش به تبیین خطوط قرمز مد نظر نظام در مذاکرات هسته ای پرداخته و بر حمایت خویش از تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان تصریح فرمودند. اهمیت فرمایشات رهبری به جهات گوناگون نظیر نزدیک شدن به آخرین روزهای ضرب العجل تعیین شده برای مذاکرات، زیاده خواهی های طرف غربی طی مدت زمان سپری شده از انتشار بیانیه لوزان و مهمتر از همه، تشدید اختلاف نظر میان احزاب و جناح های داخلی در خصوص مفاد توافقنامه نهایی موسوم به برجام حائز اهمیت زیادی است. لذا در این نوشتار با نگاهی به مهمترین محورهای مطرح در صحبت های ایشان که در دیدار رمضانی سران قوا و سایر مسئولان و مدیران ارشد نظام صورت گرفت، به تجزیه و تحلیل رهنمودهای دائر بر مذاکرات جامع هسته ای در لحظات پایانی خواهیم پرداخت.
1- مهمترین محورهای سخنرانی مقام معظم رهبری پیرامون مذاکرات هسته ای
مقام معظم رهبری در فرمایشات خویش در روز سه شنبه هفته گذشته (2/4/94) به مسائل و موضوعات مختلف ملی و بین المللی اشاره داشتند که مهمترین آن ها مذاکرات هسته ای جاری میان جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5 بود. اهم نقطه نظرات و رهنمودهای ایشان در خصوص این موضوع خطیر شامل موارد زیر می شود:
1-1- حمایت از تیم مذاکره کننده هسته ای کشور
رهبر انقلاب اسلامی در بخشی از صحبتهایشان با تمجید از عملکرد تیم مذاکره کننده هسته ای، در توصیف آنان صفات امین، غیور، شجاع و متدین را بکار بردند. این توصیفات نه تنها نشان دهنده اعتماد کامل عالی ترین مقام کشور به تیم مذاکره کننده ایرانی است، بلکه نمایانگر ذکاوت سیاسی ایشان در خصوص پشتیبانی از تیم خودی در لحظات دشوار و سرنوشت ساز پایانی است.
2- 1- ترسیم خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات هسته ای
یکی از مهم ترین محورهای مد نظر مقام معظم رهبری پیرامون مذاکرات هسته ای، تأکید مجدد ایشان به خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران در مورد لزوم تداوم صنعت صلح آمیز هسته ای کشور و رفع تمامی تحریم های هسته ای به صورت یکجا با امضای توافق هسته ای بود. در رابطه با بعد فنی مذاکرات ایشان تصریح کردند که روند رو به رشد صنعت هسته ای بومی کشور نباید متوقف شده یا بدان لطمه وارد شود. همچنین محدودیت های طولانی مدت مد نظر آمریکایی ها (10 ساله و بیش از آن) را غیرمنطقی دانسته و بر اهمیت موضوع تحقیق و توسعه هسته ای در زمان محدودیت تأکید فرمودند. در رابطه با موضوع تحریم ها رهبر انقلاب خاطرنشان کردند که «تحریم های اقتصادی، مالی و بانکی چه مربوط به شورای امنیت، چه کنگره امریکا و چه دولت امریکا باید فوراً هنگام امضای موافقتنامه لغو و بقیه تحریم ها هم در فواصل معقول برداشته شود». شایان ذکر است که مقام معظم رهبری، اخیرأ در بازدید از دانشگاه امام حسین (ع) (30/2/94) خط قرمز دیگر نظام را عدم تن دادن به درخواست غربی ها مبنی بر دسترسی به اسناد و دانشمندان هسته ای کشور عنوان کرده بودند. در این سخنرانی نیز ایشان مخالفت قاطع خویش را با بازرسی های غیرمتعارف، پرس و جو از شخصیت های ایرانی و بازرسی از مراکز نظامی اعلام کردند.
3- 1- تبیین ویژگی های یک توافق خوب از منظر جمهوری اسلامی ایران
مقام معظم رهبری، با تمییز هوشمندانه مختصات یک توافق خوب برای ایران با آنچه که آمریکایی ها از عبارت توافق خوب ایفاد می کنند؛ توافق مد نظر مقامات کشور را عزتمندانه، منصفانه و مطابق با مصالح و منافع ملی توصیف کردند. این در حالی است که طرف غربی، همواره به دنبال زیاده خواهی و تحمیل درخواست های خویش به تیم مذاکره کننده ایرانی در جهت دستیابی به توافقی به اصطلاح خوب است.
4-1- اصل همزمانی اجرای تعهدات طرفین در فردای پس از امضای توافق نهایی
یکی از نکات قابل توجه در فرمایشات مقام معظم رهبری، اشاره به اصل همزمانی در اجرای تعهدات طرفین بود. ایشان با انتقاد از عملکرد گذشته آژانس در قبال برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران، منوط کردن تعهدات کشور به تأیید آژانس را مغایر با اصل همزمانی دانستند. درواقع، رهبر انقلاب تصریح کردند «اجرائیات لغو تحریم ها نیز باید با اجرائیات تعهدات ایران متناظر باشد.»
5-1- اشاره به جنبه فرصت سازی تحریم های ظالمانه بین المللی علیه کشور
هرچند که رهبر عظیم شأن انقلاب، لزوم برداشتن تحریم های هسته ای را یکی از خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات دانستند، اما در بخش دیگری از فرمایشات خود، به لزوم بهره گیری از جنبه فرصت سازی تحریم ها تأکید ورزیدند. ایشان تصریح نمودند «اگرچه دنبال لغو تحریم ها هستیم اما آنها را از زاویه ای نوعی فرصت می دانیم چراکه باعث شده به نیروها و ظرفیت های داخلی توجه بیشتری داشته باشیم.» در همین راستا، رهبر انقلاب، تحقق الگوی اقتصاد مقاومتی در شرایط فعلی را امکان پذیر دانستند.
2- تجزیه و تحلیل فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص مذاکرات هسته ای
با عنایت به محورهای فوق الذکر، اهداف و رهنمودهای زیر را می توان از فرمایشات مقام معظم رهبری استیفاد کرد:
1-2- ایجاد پشتوانه برای تیم مذاکره کننده جهت افزایش قدرت چانه زنی در مذاکرات
گرچه حمایت رهبری از تیم مذاکره کننده کشور امری نیست که بر کسی پوشیده باشد، لکن صراحت لهجه ایشان در این سخنرانی حاکی از اشراف عالی ترین مقام مملکتی بر موضوع و فن مذاکرات دارد. به گونه ای که در حساس ترین مقطع گفتگوها با استفاده از واژگان صریح و غرورآفرین، روحیه مذکره کنندگان ایرانی را به منظور ایستادن در مقابل زیاده خواهی های احتمالی طرف مقابل بالا برده و در جهت افزایش قدرت چانه زنی آنان در مذاکرات اقدام فرمودند. واکنش تقدیرآمیز مذاکره کننده ارشد کشورمان، دکتر عباس عراقچی، بلافاصله بعد از سخنرانی و حمایت قاطع رهبری از اعضای تیم، مؤید این واقعیت است.
2-2- بکارگیری راهبرد همزمانی اجرای تعهدات در جهت مقابله با حفظ رژیم تحریم ها
همانطور که با انتشار بیانیه لوزان مشخص گردید، یکی از اهداف آمریکایی در نگارش متن نهایی برجام، استفاده از واژه های مختلف و قابل تفسیر در رابطه با لغو تحریم هاست. درواقع، طرف غربی با توسل به حربه متفاوت بودن مراجع وضع تحریم های هسته ای علیه جمهوری اسلامی ایران، به دنبال استفاده از واژگان مختلف جهت رفع هر یک از این تحریم ها می باشد. این امر موجب می شود که به رغم حذف بخش از تحریم ها، رژیم تحریمی علیه ایران کم و بیش پابرجا باقی بماند و دستکم انگیزه دولت ها و شرکت های ثالث برای سرمایه گذاری در اقتصاد کشور تقلیل یابد. این در حالی است که طبق بیانیه لوزان، تعهدات محدودیت ساز و فنی ایران در سایت های مختلف هسته ای همگی در یک برهه زمانی مشخص انجام خواهد شد. از این رو، رهبر انقلاب اسلامی با درایت تحسین برانگیز و جهت مقابله با حربه آمریکایی ها مبنی بر حفظ رژیم تحریمی علیه کشور به عنوان اهرم فشار سیاسی از یک سو و بی اثرسازی تأثیرات مثبت ناشی از رفع تحریم ها برای اقتصاد ایران از سوی دیگر، اصل همزمانی اجرای تعهدات را به مذاکره کنندگان ایرانی و گروه 1+5 پیشنهاد دادند که می تواند در باز کردن یکی از گره های عمده مذاکرات جامع هسته ای یعنی سازوکار برداشتن تحریم های مالی و اقتصادی مؤثر افتد.
3-2- مشخص سازی دامنه بازرسی ها از فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی ایران
حضرت آیت الله خامنه ای، با تأکید مجدد بر حفظ حریم امنیتی و استقلال سیاسی کشور در موضوع بازرسی ها و نظارت بین المللی بر سایت های هسته ای کشور، صریحأ با درخواست های مد نظر تیم مذاکره کننده آمریکایی مبنی بر دسترسی به اسناد و اشخاص مرتبط با برنامه هسته ای ایران مخالفت کرده و مسیر زیاده خواهی احتمالی آنان طی روزهای پیش رو به ویژه در حوزه نظارت و راستی آزمایی از تعهدات ایران را مسدود نمودند. با توجه به این امر که برخی از مقامات و تحلیگران غربی خواستار دسترسی های خارج از عرف بین المللی به اماکن نظامی کشور شده و درصدد تحمیل رژیم بازرسی ویژه ناظر بر برنامه هسته ای ایران به عنوان بخشی از تعهدات ایران در متن توافق نهایی هستند، رهبر انقلاب با ترسیم محدوده و دامنه مجاز بازرسی ها که همان قواعد و رویه های عام الشمول بین المللی هستند، برخی نگرانی های داخلی پیرامون این موضوع را مرتفع ساختند.
جمع بندی
در شرایطی که مذاکرات طولانی مدت میان جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5، به آخرین روزهای خود رسیده است، فرمایشات مقام معظم رهبری نه تنها پشتیبان محکمی برای قوت قلب تیم مذاکره کننده کشور در صحنه نبرد دیپلماسی به شمار می رود، بلکه تصویر جامعی از مهمترین موضوعات حل نشده در مسیر گفتگوها ارائه می دهد. همچنین فرمایشات ایشان با ترسیم خطوط قرمز و اعلام صریح مواضع جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات جامع هسته ای، علاوه بر مقابله با زیاده خواهی های طرف غربی، شامل پیشنهاداتی جهت حل و فصل نهایی موضوعات باقی مانده است که از مهمترین آن ها می توان به راهکار اصل همزمانی اجرای تعهدات از سوی طرفین اشاره نمود. افزون بر این، رهبر انقلاب اسلامی به رغم استقبال از انتقادهای سازنده از محتوا و مسائل دائر بر مذاکرات، درک دشواری های مذاکرات و محدودیت های پیش روی مذاکره کنندگان کشور را ضروری دانسته و به صورت ضمنی منتقدین داخلی را به خویشتنداری بیشتر دعوت می کند.
نظرات شما عزیزان: